تغییرات شتابزده کتاب‌های درسی همزمان با تغییرات در ساختار آموزش و پرورش از 2سال پیش به بهانه همسویی با سند تحول بنیادین آموزش و پرورش حتی پیش از تصویب این سند آغاز شده است و به جرأت می‌توان گفت طی این مدت تغییرات براساس دستور مقام مافوق اجرا می‌شد و کارشناسان حق اظهارنظر و مخالفت نداشتند.
طی 2سال اخیر کتاب‌های درسی بدون رعایت استانداردها و ضوابط جاری تغییرات وسیعی داشته است و نظارت اصلاحی شنیده نشد و کتاب‌ها بدون طی مراحل آزمایشی و رفع اشکالات در فاصله زمانی کوتاهی تالیف و بلافاصله تدریس آنها توسط معلمانی که خود آموزش ندیده بودند آغاز شده است.
در ادامه این روند شتابزده از مهر امسال کتاب تازه تالیفی به‌نام «مطالعات اجتماعی» در پایه سوم دبستان و سال اول دوره اول متوسطه (سال اول راهنمایی) تدریس خواهد شد که تلفیقی از محتوای کتاب‌های درسی تاریخ، جغرافیا و تعلیمات اجتماعی است نگاهی به اشکالات این کتاب مشت نمونه خروار است.
بی اعتنایی به کارشناسان
دکتر محمد‌رضا چیت‌ساز، مدرس دانشگاه در این‌باره به هشمهری گفت: در دوره آموزشی دبیران که برای آشنایی و تدریس کتاب تازه تالیف مطالعات اجتماعی با شرکت مولفان بخش‌های مختلف این کتاب برگزار شد نسخه PDF کتاب را مطالعه کردم، پس از مطالعه 4فصل پایانی این کتاب که مربوط به تاریخ ایران باستان است، متوجه ایرادات و اشکالات فراوانی شدم.
وی افزود: اشکالات، پیشنهادهای ویرایشی و اشتباهات شاخص کتاب در بخش تاریخ را یادداشت و دلایل آن اشتباهات و جمله یا واژه درست و جایگزین را نیز به حاشیه متن اصلی، اضافه کردم و منتظر فرصت مناسبی بودم تا آن را به مولفان که در دوره آموزشی حضور داشتند بدهم.دکتر چیت‌ساز اظهار کرد: با پرس و جو متوجه شدم که بخش تاریخ کتاب مطالعات اجتماعی را فردی با تحصیلات غیرتاریخی، به همراه 2نفر دیگر نوشته‌اند که هیچ کدام از آقایان مولف، دارای تخصص تاریخ ایران باستان نیستند و متأسفانه کتاب را پس از تالیف به اساتید مبرز و دارای صلاحیت و تخصص لازم، نشان نداده‌اند.
دکترای تاریخ و مدرس دانشگاه افزود: پس از پایان کلاس، در یادداشتی تقاضای بیان پرسش‌ها و پیشنهادهای اصلاحی دادم که توجهی به آن نشد. به ناچار موضوع را با مسئول برگزاری دوره آموزشی مطرح کردم که با حُسن نیت، با مولف کتاب گفت‌وگو کردند و از ایشان خواستند تا ضمن گفت‌وگو با دبیران، نسبت به رفع مشکلات به شیوه علمی و آموزشی اقدام کنند.
دکتر چیت‌ساز با انتقاد از روش تالیف کتاب‌های جدید گفت: فردی که مولف بخش تاریخ کتاب مطالعات اجتماعی سال اول دوره اول متوسطه(اول راهنمایی) است پس از شنیدن نظرات من اعلام کرد حتی اگر شما بخواهید مشکلات کتاب را برای دبیران منطقه خودتان بیان کنید، ما مانع این کار می‌شویم. وی با تأکید بر اینکه وظیفه معلمی‌ام حکم می‌کند اشکالات را بیان کنم اینکه چرا مولفان کتاب‌های درسی اصرار بر ادامه اشتباه دارند پرسشی است که مسئولان آموزش و پرورش، به‌ویژه سرپرست وزارت آموزش و پرورش و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی که افرادی دانشگاهی و استخوان خردکرده در آموزش و پرورش هستند باید پاسخ دهند.
برخی از اشکالات بخش تاریخ کتاب مطالعات اجتماعی
دکتر چیت‌ساز برخی اشکالات و پیشنهادهای اصلاحی بخش تاریخ کتاب مطالعات اجتماعی سال اول دوره اول متوسطه(اول راهنمایی) را بدین شرح اعلام کرد: فصل 9، درس 17، صفحه 101، سطر3، کاوش‌های تاریخی: کاوش‌های باستان‌شناسی، اصولاٌ استفاده از این اصطلاح، در اینجا، نادرست است. این نادرستی هنگامی دوچندان می‌شود که در ادامه واژه‌های کاوش‌های تاریخی، از سکونتگاه‌های 7هزار سال پیش، یعنی دوران پیش از تاریخ، سخن گفته شده است. پس اگر هم می‌خواهیم از واژه تاریخی استفاده کنیم باید بنویسیم کاوش‌های پیش از تاریخی، و نه کاوش‌های تاریخی که البته پیشنهاد می‌شود از همان اصطلاح متداول، یعنی کاوش‌های باستان‌شناسی استفاده شود.
سطر 4، حدود 7هزار سال پیش، حدود 10هزار سال پیش: براساس نتایج علمی حفریات چُغابُنوت Chogha Bonut که یکی از کهن‌ترین استقرارگاه‌های ساکنان ایران در آن دوره است و در اطراف دزفول و در فاصله۶ کیلومتری غرب چُغامیش، قرار دارد و با کمک آزمایش‌های کربن 14، قدمت آثار به‌دست آمده از این مکان، مربوط به میانه هزاره هشتم پ م، است. پس حدود 7هزار سال پیش، نادرست و صحیح آن، حدود 10 هزار سال پیش است. البته آثار بسیار قدیمی تری از حضور انسان در ایران بر جای مانده است اما در اینجا، منظور و توجه اصلی، تنها به دوره استقرار در روستاهاست.
سطر 4، سکونتگاه‌هایی: روستاهای اولیه‌ای، سکونتگاه اصطلاحی است که در حوزه مفاهیم مربوط به فرهنگ پیش از تاریخ، به‌گونه‌های بسیار متنوعی از مکان‌های استقرار دائم، نیمه دائم، فصلی، موقتی و مانند آن اطلاق می‌شود. بنابراین استفاده از این واژه، دوره غارنشینی را نیز شامل می‌شود، دوره‌ای که در اینجا، مورد نظر مولف نیست. اما به‌کار بردن اصطلاح سکونتگاه، به این معنا خواهد بود که آثار بسیار قدیمی‌تر از 10هزار سال پیش را نیز‌باید در اینجا مطرح کرد. برای پرهیز از این موضوع و در جهت دقت بیشتر، پیشنهاد می‌شود واژه سکونتگاه‌ها به روستاهای اولیه، تغییر یابد. سطر پایانی، در مورد موزه‌ها : در موزه‌ها(در ویرایش جدید کتاب، تصحیح شده است.)صفحه 102، سطر 2، آیا این چیزها: آیا این آثار. استفاده از واژه چیزها، در یک متن کتاب درسی، شاید مقداری نامناسب باشد. پیشنهاد می‌گردد با واژه آثار، جایگزین شود.
